1 grudnia

155. rocznica urodzin Ignacego Mościckiego

Ignacy Mościcki (ur. 1 grudnia 1867 w Mierzanowie, zm. 2 października 1946 w Versoix) – polski chemik, polityk, w latach 1926–1939 Prezydent Rzeczypospolitej. Naukowiec, wynalazca, budowniczy polskiego przemysłu chemicznego.

Pochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Ślepowron, pochodzącej z mazowieckich Mościc. Dziadek Ignacego Mościckiego – Walenty – brał udział w powstaniu listopadowym. Natomiast jego ojciec oraz stryjowie – Jan i Kazimierz – byli uczestnikami powstania styczniowego.

Początkowo uczył się w gimnazjum w Płocku. Był szczególnie uzdolniony w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych.

Studiował chemię na wydziale technologii chemicznej politechniki w Rydze, gdzie zawiązał wśród polskich studentów i żołnierzy miejscowego garnizonu konspiracyjne tzw. „kółko oświatowe”. Został członkiem Ligi Narodowej, a później także Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Studia na ryskiej politechnice ukończył w 1891 roku.

Był współpracownikiem II Proletariatu. Działalność konspiracyjna zmusiła Mościckiego do opuszczenia zaboru rosyjskiego i wyjazdu do Londynu, gdzie nie znając języka angielskiego imał się dorywczych prac.

W Londynie kontynuował studia w Technical College w Finsbury i w Patent Library. Pracował również jako robotnik – początkowo rzeźbił w drewnie, później był pomocnikiem fryzjerskim (mimo fatalnej sytuacji materialnej rodziny, wzbudzał sensację wśród klientów odmawiając z powodów honorowych przyjmowania napiwków).

W 1897 dostał propozycję pracy ze szwajcarskiego Uniwersytetu we Fryburgu. Mościcki zdecydował się wyjechać do Szwajcarii. Tam osiadł i rozpoczął karierę naukową.

W latach 1897–1901 był asystentem prof. Józefa Wierusz-Kowalskiego na tej uczelni, specjalizując się w elektrochemii. Później objął stanowisko kierownika technicznego w firmie Société de l’Acide Nitrique, które sfinansowało badania Mościckiego. Spółka otworzyła fabrykę kwasu azotowego, który produkowano autorską metodą Mościckiego. Kontynuując eksperymenty w kierunku pozyskiwania azotu, prowadził badania w zakresie elektryczności. Wkrótce stał się światowym autorytetem w tej dziedzinie. Do jego osiągnięć należało wynalezienie sposobu zabezpieczania sieci przewodów elektrycznych przed niszczącym działaniem wyładowań elektrycznych, które natychmiast zastosowano w całej Europie. Przedstawione przez niego na Kongresie Elektrotechników we Fryburgu widowisko, w trakcie którego wywoływał 100 sztucznych piorunów na sekundę zapisało się trwale w annałach elektryfikacji.

Jednocześnie Mościcki kontynuował badania nad metodą pozyskania azotu z atmosfery, czego wynikiem było opracowanie wydajniejszej technologii reakcji tlenu i azotu w łuku elektrycznym z wykorzystaniem wirującego płomienia w polu magnetycznym. Znalazła ona uznanie Crookesa i Einsteina, który był wtedy ekspertem urzędu patentowego.

W czasie pracy nad kwasem azotowym Mościcki opracował technologię syntezy cyjanowodoru, wkrótce również wdrożoną do produkcji. Pozbawiony wszelkich zmartwień natury finansowej, zamieszkiwał wraz z żoną i czwórką dzieci w willi „Mont Blanc” u podnóża Alp, gdzie chętnie udzielał życzliwej gościny podróżującym polskim studentom. Gościł u niego również przy każdej bytności w Szwajcarii Józef Piłsudski, darzący go zażyłą rówieśniczą przyjaźnią.

W początkach 1912 roku odrzucił propozycję pracy w prywatnym laboratorium w Zurychu. Wiedziony tęsknotą za ojczyzną skorzystał z oferty Politechniki Lwowskiej. Środowisko naukowe przywitało słynnego wynalazcę bardzo życzliwie. W tym samym roku uczelnia ta nadała mu tytuł doktora honoris causa za zasługi na polu nauki i przemysłu.

W tym czasie zajmował się projektowaniem aparatury chemicznej, pracował nad metodami otrzymywania kwasu azotowego, cyjanków, produktów naftowych. Efektem tych prac były kolejne patenty (m.in. na oddzielanie ropy naftowej od wody), które wkrótce uczyniły z Mościckiego człowieka stosunkowo zamożnego.

W latach 1928–1930 był budowniczym Państwowych Zakładów Związków Azotowych w Tarnowie. Fabrykę z 53 budynkami wybudowano kosztem 100 mln zł. Dzielnicę, gdzie zbudowano tę fabrykę, na jego cześć nazwano Mościcami.

Mościcki był autorem ponad 60 prac naukowych i ponad 40 patentów polskich i zagranicznych (po wyborze na prezydenta RP użytkowanie prawa do swych patentów nieodpłatnie przekazał państwu polskiemu).

W latach 20. był prezesem zarządu lwowskiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Był członkiem czynnym Akademii Nauk Technicznych w Warszawie i Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Członek Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członek honorowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Doktor honoris causa 17 uczelni, m.in. Politechniki Lwowskiej, Politechniki Warszawskiej (dwukrotnie), Sorbony, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Wileńskiego, uniwersytetów w Dorpacie i Fryburgu; profesor honorowy obu polskich politechnik.

Źródło: Wikipedia

Autorstwa Nieznany – Genjusz niepodległości, Lwów 1935, p. 137, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6327487