Towarzystwo Straży Ogniowej

Piotr Gryszpanowicz – Towarzystwo Straży Ogniowej Ochotniczej w Płocku

Z regionalnej półki!

„Bogu na chwałę,

ludziom na pożytek”.

To dedykacja ze sztandaru Towarzystwa Straży Ogniowej Ochotniczej w Płocku. Autorem najnowszej historii Straży jest Piotr Gryszpanowicz, który przyzwyczaił nas do obszernych, interesujących książek opartych na materiałach archiwalnych. W tłumaczeniu z języka rosyjskiego pomogła Krystyna Grochowska-Iwańska.

Pierwsze Ochotnicze Straże pożarne na terenie Królestwa Polskiego zaczęły powstawać w 2. połowie XIX w. Projekt utworzenia miejscowej Straży Ogniowej w Płocku narodził się w 1873 r. Ostatecznie w marcu 1875 roku życzenie bycia członkiem wyraziło 336 osób, z czego 151 jako czynni, pozostali jako honorowi.

Straż pożarna była w Płocku bezwzględnie potrzebna z uwagi między innymi na problem większości ówczesnych miast – drewnianą zabudowę.

Celem organizacji było „gaszenie ognia w budynkach pożarem dotkniętych, jak niemniej ratowanie mienia i życia ludzkiego przez ogień zagrożonych”. Wśród członków honorowych odnaleźć można właścicieli nieruchomości, osoby z szeroko rozumianej klasy średniej: lekarzy, nauczycieli, przedsiębiorców czy też księży, osoby różnych narodowości i wyznania.

Idea ochrony miasta przed pożarem łączyła wszystkich.

Do Towarzystwa mogły należeć kobiety, choć pozbawione biernego prawa wyborczego.

Straż otrzymywała stosowny sprzęt i posiadała plac do ćwiczeń z jednopiętrową ścianą.

Zaborca bacznie przyglądał się Polakom, nie dawał zgody na wszelkie akcenty militarne. Ozdobne hełmy strażacy uzyskali fortelem. W czerwcu 1900 Płocka Straż Ogniowa święciła 25-lecie istnienia. Wszelkie obchody łączyły się z przyznawaniem odznak za wieloletnią służbę.

Straż przechodziła różne koleje losu, zgodnie z zawiłościami polskiej historii.

W 1916 roku „Kurjerze Płockim” została zamieszczona odezwa – serdeczne zaproszenie do pracy w Straży. Zgłosiło się 80 kandydatów.  

Straż odegrała ważną rolę w chwili wyjścia okupantów w listopadzie 1918 rok, kiedy uczestniczyła w rozbrajaniu najeźdźców. Podobnie było w 1920 roku podczas najazdu bolszewików. Po odzyskaniu niepodległości powstała w Płocku Gospoda Strażacka, która była ośrodkiem życia towarzyskiego.

W 1925 roku odbył się kolejny jubileusz, na którym strażacy otrzymali swój sztandar.

W czasie okupacji niemieckiej większość sprzętu pożarniczego wywieziono jeszcze przed wkroczeniem Niemców.

Pierwszym powojennym prezesem OSP był prezydent miasta Alfred Giżyński.

Straż została rozwiązana w 1960 roku rzekomo z winy ówczesnego komendanta Zawodowej Straży Pożarnej, który zabronił ochotnikom przychodzić na ćwiczenia oraz zapowiedział, by na dźwięk syreny alarmowej nie zgłaszali się. „Płocki strażacki ochotniczy zew liczy 150 lat. Przetrwał czasy zaboru rosyjskiego, pierwszej i drugiej okupacji niemieckiej, czasy wielu reorganizacji. Były chwile, kiedy przycichał, by wkrótce znów rozlegać się w różnych częściach miasta”, pisze Gryszpanowicz.

Podstawową część publikacji, poza szkicem historycznym płockich ochotników, stanowią materiały źródłowe, fotografie dumnych strażaków, zarządzenia, protokoły, statuty. Zapewne niektóre z nich po raz pierwszy w wersji drukowanej zostały przełożone na język polski.

Jak zawsze praca nie do przecenienia.

Tekst: Milena Gurda