Stefan Łoś

Stefan Łoś (1901-1955)  – pisarz, działacz społeczny, harcerz, podróżnik, malarz, kawaler Krzyża Walecznych. Urodził się w Bobinie, w pow. Pińczów w rodzinie Augusta, hrabiego i Marii z Zaleskich. Ukończył w 1920 r. Jagiellonkę. Przez trzy lata studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, lecz na tym zakończył edukację. Brał udział jako harcerz w wojnie polsko-bolszewickiej. W raporcie harcerskim w rocznicę walk o Płock w 1920 r. wzywał „pamiętajcie, że jesteśmy strażnicą, że wrogowie nie śpią, że dziś obaleni jutro podnieść się mogą, dlatego my harcerze powinniśmy ciągle czuwać.” Będąc instruktorem i działaczem harcerskim, uczestniczył w międzynarodowych jamboree skautowskich. Położył duże zasługi w działalności i organizacji ruchu skautowskiego w latach 1923-24. Własnoręcznie namalował farbą olejną na płótnie sztandar harcerski, który sprawiał wrażenie jakby był haftowany ręcznie. Napisał pieśń harcerską (na melodię „Prząśniczek” Moniuszki. Rzeczywiście wpada w ucho i tekst jest od razu dostępny w Internecie, tylko autor: nieznany). W latach 1927-1929 odwiedzał ośrodki polonijne w Argentynie i Brazylii jako podróżnik-społecznik. Redagował polonijne pisemka dla młodzieży „Wieści z kraju” i „Wędrowiec”. Po powrocie do Polski pracował w wydziale turystycznym Ministerstwa Komunikacji. Wiele podróżował po Europie. Adresatem jego książek była młodzież, w powieściach wykorzystywał wątki swojej działalności harcerskiej. Najważniejsze z nich i obecnie wznowione to „Strażnica” (1931) i „Szajka”(1931, 1947) powstałe w oparciu o płockie przeżycia.

W czasie okupacji hitlerowskiej pracował jako magazynier w wytwórni artykułów spożywczych w Warszawie. Należał do ZWZ-AK. W 1946 r. osiedlił się we Wrocławiu, gdzie był współzałożycielem oraz prezesem Związku Literatów Polskich. Jeden z pionierów życia kulturalnego we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku. W latach 50. XX w. przez chwilę przystań w mieszkaniu Łosia znalazł młody, zdolny pisarz Marek Hłasko. Łoś prawdopodobnie pomógł mu w redakcji „Pokolenia” i „Bazy Sokołowskiej”. Marek „jak postanowił tak zrobił i wyprowadził się do Łosia na Zalesie, nieopodal Morskiego Oka, ku rozpaczy matki, która rwała sobie włosy z głowy, że syn „prowadza się” z homoseksualistą”, pisze biograf Hłaski Radosław Młynarczyk. W każdym razie Hłasko w końcu wyprowadził się, bo nie chciał nadużywać gościnności gospodarza. Łoś nie dokończył książek „Opowieść tropikalna” i „Wilkołaki”. Zmarł 9 marca 1995 r. we Wrocławiu. Pochowany jest na miejscowym cmentarzu św. Wawrzyńca.

Źródła:
Romana Krystyna Kuffel, Jagiellończyków biografie niepospolite, Płock 2006
Radosław Młynarczyk, Hłasko. Proletariacki książę, Wołowiec  2020

https://kultura.onet.pl/ksiazki/65-lat-temu-zmarl-stefan-los-byl-stolownikiem-ubogim-krewnym-przypominajacym-wieslawa/fm9bhs4 (korekta: Stefan Łoś został odznaczony Krzyżem Walecznych nie Orderem Virtuti Militari)