To event minęło.

10 kwietnia 1921 roku

10 kwietnia 2021 - 11 kwietnia 2021

Przed dekoracją Płocka
Krzyżem Walecznych

Jeszcze na cztery dni przed planowaną uroczystością dekoracji miasta Krzyżem Walecznych nie było wiadomo, że Płock nawiedzi sam Józef Piłsudski. O zaszczytnej, podnoszącej rangę wydarzenia wizycie Naczelnika przyszła wiadomość 7 kwietnia. Wybuchła radość („Uosobienie i Majestatu, i Suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej zstąpi do Prastarego grodu Królów i Biskupów naszych”), ale jednocześnie trwał sprawdzian dla organizatorów i płocczan. Specjalny Gość wymagał mądrego i niezawodnego programu, a miasto miało czym się chwalić. Początkowo Piłsudski miał w przeddzień wizyty wypłynąć do Płocka na statku „Kościuszko” i przypłynąć nazajutrz, ale zdecydowano się ostatecznie na podróż koleją do Kutna i dalej do Płocka – samochodem. W mieście trwały ostatnie przygotowania do wizyty. Mieszkańcy dekorowali domy, balkony i witryny sklepowe barwami narodowymi, w „Kurjerze Płockim” ukazał się wiersz powitalny poświęcony Wodzowi.

W OJCZYZNY DYAMENCIE

Co tworzył dziś Twój trud,

Niech perłą w Polskiej Ziemi

Lśni nam i PŁOCKI GRÓD!

[Źródła: Grzegorz Gołębiewski, Wizyty dostojników państwowych, wojskowych i kościelnych w Płocku 1918-1939, Płock 2008]

Przyjazd Marszałka do Płocka

Rada Miejska i Magistrat ustalały ostatnie szczegóły, gdy pociąg z szacownym Gościem zmierzał do Kutna. Piłsudski z towarzyszącą mu delegacją (w jej składzie był ulubieniec Marszałka płk Bolesław Wieniawa-Długoszowski) przyjechał na miejsce o 8.00, witany radośnie na dworcu. Około godz. 9.00 kawalkada samochodów wyruszyła do Płocka. Po drodze marszałek w każdym miejscu był oczekiwany przez miejscowe władze i ludność (m. in. w Strzelcach, Gostyninie, Łącku).

Do Płocka Naczelny Wódz przyjechał o 10.35. Miał na sobie mundur marszałka Polski z gwiazdą Legii Honorowej. Przy bramie triumfalnej w okolicach mostu na Naczelnika oczekiwała delegacja najwyższych dostojników miejskich, wśród nich obrońcy Płocka – opisywani przez nas wcześniej rtm. Edward Czuruk i kpt. Henryk Bigoszt. Marszałka przywitał chlebem i solą prezydent Płocka inż. Antoni Michalski, mówiąc: „Witam Cię, Panie Naczelniku Państwa, w imieniu prastarego miasta i sercem całym witać Cię będzie ludność tego grodu”. Przełożona Gimnazjum Żeńskiego Marcelina Rościszewska wręczyła mu bukiet białych bzów. Płocczanie wylegli tłumnie na ulice, oczekując na kulminacyjne punkty wizyty marszałka. Piłsudski pierwsze swe kroki skierował do katedry. Czekał tam biskup A. J. Nowowiejski, odśpiewano dziękczynne „Te Deum”.

[Źródła: Grzegorz Gołębiewski, Wizyty dostojników państwowych, wojskowych i kościelnych w Płocku 1918-1939, Płock 2008

Tadeusz Świecki, Franciszek Wybult, Mazowsze Płockie w czasach wojny światowej i powstania państwa polskiego, Warszawa 1932]

Nadanie Krzyża Walecznych

Właściwa część uroczystości miała miejsce na Pl. Floriańskim. Najpierw o godz. 12.00 odbyła się polowa msza św. Po nabożeństwie nastąpiła dekoracja herbu miasta oraz jego obrońców. Ordery Virtuti Militari z rąk Marszałka otrzymało 15 osób, Krzyże Walecznych – 64 osoby. Byli wśród nich m.in. dowódca przedmościa płockiego Janusz Mościcki, francuski inż. mjr. Albert de Buré, mjr Gustaw Przychocki, Marcelina Rościszewska czy Janina Landsberg-Śmieciuszewska, byli też płoccy harcerze.

Przyjazd Naczelnika Państwa zapewne został w sercach świadków na długo: „Za zachowanie męstwa i siły woli w ciężkich i nadzwyczajnych okolicznościach, w jakich znalazło się miasto, za męstwo i waleczność – mianuje miasto kawalerem Krzyża Walecznych”, powiedział Marszałek, po czym przypiął krzyż do specjalnie wykonanej przez Czesława Idźkiewicza poduszki z herbem Płocka, niesionej przez dwóch członków Rady Miejskiej.

Nadanie Marszałkowi tytułu Honorowego Obywatela Miasta Płocka odbyło się w płockim ratuszu, w tej samej sali, gdzie zebrał się ostatni Sejm przed odrodzeniem Rzeczypospolitej. Z tej okazji wiceprezes Rady Miejskiej Lutyński wygłosił przemówienie z uzasadnieniem niepozostawiającym wątpliwości, że „dzięki niepospolitym zaletom umysłu i serca”, Piłsudski na swój tytuł zasługuje. Naczelnik odwzajemnił się komplementem: „Przyjęcie zgotowane tu u was pozostawi mi niezatarte wspomnienie”.

Z ratusza Naczelnik pojechał na cmentarz garnizonowy na groby obrońców Płocka poległych w sierpniu 1920 r.

[Źródła: Grzegorz Gołębiewski, Wizyty dostojników państwowych, wojskowych i kościelnych w Płocku 1918-1939, Płock 2008
Tadeusz Świecki, Franciszek Wybult, Mazowsze Płockie w czasach wojny światowej i powstania państwa polskiego, Warszawa 1932]

Popołudnie w Płocku

Prawdopodobnie ok. 17.00 zakończył się uroczysty, choć skromny obiad w Hotelu Warszawskim. Wznoszono toasty, prześcigano się w podkreślaniu epizodów, ale też wizjonerskich przedsięwzięć z życia Marszałka. Wojewoda warszawski Wł. Sołtan, prezydent Płocka, prałat Lasocki, Kazimierz Mayzner… W końcu odezwał się i sam Wódz Naczelny wojskowym raczej językiem: „Piękną i kochaną jest dla mnie żołnierka i ten nasz szary żołnierz razem z jego zaletami i wadami, z jego szarym mundurem z jego głodówką, z jego nieraz zawszawieniem, ale potężnym jest żołnierzem wtedy, gdy stoi za nim społeczeństwo. Jedną z takich chwil ma w swych dziejach Wasze miasto Płock. Straszne to były ofiary, jakiemi zapłaciliście za tę świętą jedność z żołnierzem polskim. Nie wolne były od nich dzieci i ciała kobiet. Lecz dopełniła się rzecz wielka – Żołnierz polski poznał, że ma brata w społeczeństwie! Dziś kiedy mianowałem miasto Płock na rycerza – dziękuję Wam i za obronę i za spełnienie mych usilnych dążeń! Wierzę, że już tak będzie zawsze i wznoszę toast na cześć Płocka, nowego kawalera Krzyża Walecznych.” Laudacja Piłsudskiego na zawsze zostanie w annałach miasta.

Po posiłku, a przed planowaną wizytą w TNP Naczelnik wymknął się na krótki spacer po Wzgórzu Tumskim, wzbudzając radość zwłaszcza wśród dzieci. Pora jednak wracać do napiętego programu. Piłsudski odwiedził biskupa A. J. Nowowiejskiego, złożył wizytę w Towarzystwie Naukowym Płockim. O 19.00 w starostwie odbyło się przyjęcie tzw. cercle z udziałem przedstawicieli płockich władz, organizacji i instytucji. Poruszano tematy robocze, dotyczące odbudowującego się kraju. Piłsudski przyjął jeszcze przedstawicieli PPS i uczestniczył w raucie garnizonowym. Około północy zamknął długi, płocki dzień i wyruszył w drogę powrotną (samochodem do Kutna i dalej pociągiem) do Warszawy.