Wszyscyśmy z tych ksiąg dwunastu

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego uczciliśmy wyjątkowo, zanurzając się w historię jednego z największych dzieł polskiej literatury. Upłynęło bowiem 190 lat od pierwszego wydania „Pana Tadeusza”, a dzieło Mickiewicza nadal pozostaje aktualne i ponadczasowe. To galeria naszych wad i zalet, inspiracja dla zakochanych, patriotów, raj dla botaników i najdłuższa książka kulinarna pisana wierszem.

21 lutego zaprosiliśmy do Książnicy Płockiej na wernisaż wystawy „Wszyscyśmy z tych ksiąg dwunastu. 190. rocznica  wydania „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza”. Sala kolumnowa przybrała romantyczny charakter, upodabniając się do saloniku, w którym mieszkańcy Soplicowa pijali kawę, bo „Takiej kawy jak w Polszcze nie ma w żadnym kraju”. Jest też kącik, w którym poeta mógłby pisać swe dzieło. Najważniejsza jest jednak kolekcja Krystyny Warachowskiej z Torunia, która obejmuje ponad 270 wydań „Pana Tadeusza” od 1858 roku do współczesności. Niepozorne, niemal kieszonkowe wydania oprawione w skórę, dziś warte są majątek. Pokazują, jaką ewolucję przeszła edycja książek, bywają dziełami sztuki, są niezbitym dowodem na to, że literatura może być wieczna. I nie chodzi tylko o wymiar materialny, ale przede wszystkim o jej ponadczasowość, uniwersalizm, piękno języka.

Wśród zbiorów Krystyny Warachowskiej można oglądać m.in. pierwsze wydanie „Pana Tadeusza” na ziemiach polskich – to warszawska edycja z 1858 roku, mocno okrojona przez cenzurę. Są pierwsze „bryki”, bo streszczenia lektur to nie wynalazek XXI wieku, znane były już dwa stulecia temu. Są wydania ilustrowane przez Andriollego, Stannego, Gronowskiego, Wilkonia, Szancera. Są wydania obcojęzyczne, m.in. na język japoński, czeski, angielski, niemiecki, gruziński. Można dotknąć, obejrzeć, poczytać niemal wszystko, co wydało Wydawnictwo czytelnik, mające przez długie lata monopol na wydawanie epopei Mickiewicza. Materiałów, do których zwiedzający mają swobodny dostęp jest więcej, warto więc przyjść, by przekonać się na własne oczy.

Tylko podczas wernisażu można było podziwiać pierwsze, oryginalne, paryskie wydanie „Pana Tadeusza” z 1834 roku. Pokazaliśmy je dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego.

Środowemu wydarzeniu w Książnicy towarzyszyła gawęda Krystyny Warachowskiej o jej kolekcji. Nie zabrakło ciekawostek związanych z Płockiem, m.in. o obchodach stulecia wydania epopei zorganizowanych w Gimnazjum Żółkiewskiej, o czym donosił w 1934 roku Głos Mazowiecki.

Podczas wernisażu nie mogło zabraknąć poezji – odważni zmierzyli się z tekstem Mickiewicza, za co otrzymali nagrody. Ta część wydarzenia udowodniła, że choć pierwodruk „Pana Tadeusza” został przyjęty chłodno a późniejsze wyniesienie go do pozycji epopei narodowej i wpisanie na listę lektur niekoniecznie budziło sympatię młodzieży, to dopiero w dorosłym życiu  zaczynamy się tym tekstem zachwycać i w pełni rozumieć. Niektórzy pamiętają fragmenty, inni znają całe księgi na pamięć. Wydarzeniu rumieńców dodała część artystyczna – recytacja „Pana Tadeusza” w wykonaniu Agnieszki Jachowicz (Telimeny) i Adama Kotkiewicza (Sędziego), którzy zaprezentowali fragment z Księgi III – Umizgi.

Uczestnicy wernisażu mieli też okazję podzielić się z publicznością swoimi refleksjami na temat dzieła i zadać pytania Krystynie Warachowskiej, która, jeśli chodzi o poemat Mickiewicza, jest chodzącą encyklopedią.

Serdecznie podziękowania składamy:

– Zbigniewowi Kruszewskiemu, Prezesowi TNP, za użyczenie na wernisaż oryginalnego, paryskiego I wydania Pana Tadeusza z 1834 roku

– Markowi Mokrowieckiemu, dyrektorowi Teatru Dramatycznego w Płocku, za wypożyczenie strojów, elementów scenografii

– Tadeuszowi Milke, dyrektorowi HZPiT Dzieci Płocka, za wypożyczenie strojów

– Tomaszowi Niesłuchowskiemu, za udostępnienie zdjęć z planu filmowego „Pan Tadeusz” Andrzeja Wajdy

– Adamowi Kotkiewiczowi, Antykwariat Ballady i Romanse, za impuls do zaproszenia Krystyny Warachowskiej

– rodzinom państwa Wypychów i Poniatowskich, za wypożyczenie mebli, strojów, akcesoriów dekoracyjnych.